تدوین نقشه راه فناوری
در دنیای امروز با افزایش سرعت تغییرات فناوری و جهانی‌شدن رقابت و منابع آن، اهمیت راهبردی فناوری در خلق ارزش برای یک سازمان دو چندان گشته است؛ از این رو مدیریت فناوری برای دستیابی به اهداف کوتاه و بلندمدت برای یک سازمان به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است.
نقشه‌راه و فرایند ترسیم آن مهمترین رویکرد برای مدیریت و برنامه‌ریزی موثر فناوری با هدف شناسایی اولویت‌های راهبردی به منظور کمک به تصمیم‌گیری و آینده‌نگری در یک سازمان است. در یک تعریف ساده، نقشه‌راه یک روش کشف و توصیف آینده مطلوب و تبیین راه رسیدن به آن به زبانی ساده و قابل‌فهم برای سازمان است. در این راستا نقشه‌راه فناوری، دیدگاه یا چشم‌اندازی مورد وفاق از دورنمای فناوری‌های آینده برای تصمیم‌گیران فراهم می‌کند. فرآیند تدوین نقشه‌راه، راهکاری برای شناسایی، ارزیابی و انتخاب گزینه‌های راهبردی در راستای تحقق اهداف آرمانی علوم و فناوری ارائه می‌دهد.
تدوین نقشه‌راه فعالیتی زنده و پویا محسوب می‌شود که موفقیت آن مستلزم انطباق نقشه‌راه با شرایط و تغییرات محیط و سازمان است. در نگاه کل به جزء تلاش می‌شود تا تحلیل‌های کلان نسبت به مسائل و تغییر و تحولات راهبردی آینده، ارائه شده و تصویری از محیط کلان ترسیم شود. طبعا این امر کمک خواهد کرد تا جایگاه نقش و اهمیت فناوری مورد نظر به خوبی روشن شده و نسبت به کاربرد و اثربخشی آن در آینده آگاهانه‌تر قضاوت کنیم. از سوی دیگر نگاه به آینده کمک می‌کند تا با الهام گرفتن از شرایط آینده تصمیمات امروز خود را بازنگری کرده و اقداماتی پا برجاتر را طراحی و اجرا نماید.
اهمیت راهبردی فناوری، خلق ارزش برای یک سازمان است.
نقشه‌راه و فرایند ترسیم آن مهمترین رویکرد برای مدیریت و برنامه‌ریزی موثر فناوری محسوب می‌شود.
تدوین نقشه‌راه فعالیتی زنده و پویا محسوب می‌شود که موفقیت آن مستلزم انطباق نقشه‌راه با شرایط و تغییرات محیط و سازمان است.
نقشه‌راه فناوری طرحی چند‌بعدی است که سازمان‌ها را در راستای اهداف پنجگانه آینده‌پژوهی، نوآوری، تصمیم‌گیری، طراحی و برنامه‌ریزی در حوزه فناوری توانمند می‌سازد و شامل اقداماتی مانند پروژه‌های تحقیقاتی، ایجاد فناوری، تغییرات قانونی و سیاسی و تعهدات مالی می‌یاشد که در طی یک دوره زمانی مشخص برای دستیابی به اهداف نقشه‌راه پیاده سازی می‌گردد.
فرآیند تدوین نقشه‌راه شامل 4 فاز برنامه‌ریزی و آماده‌سازی تدوین نقشه‌راه؛ ترسیم چشم‌انداز؛ تدوین نقشه‌راه؛ نظارت بر شیوه پیاده‌سازی و به روز رسانی نقشه‌راه می‌باشد.
◊ فاز 1- برنامه‌ریزی و آماده‌سازی تدوین نقشه‌راه: در این فاز ابتدا به مطالعه تطبیقی نقشه‌راه می‌پردازیم. سپس با تحلیل محیط راهبردی، ارزیابی وضعیت فناوری در کشور، مطالعات تطبیقی فناوری از وضعیت موجود فناوری در کشور آگاهی می‌یابیم. سپس به علت اهمیت اطلاع ذینفعان و کارشناسان از روند تدوین نقشه‌راه کمیته راهبری پروژه تعیین می‌گردد.
◊ فاز 2- ترسیم چشم‌انداز: در این فاز به منظور ارائه تصویری جامع از آینده ممکن به ساخت و تحلیل سناریو می‌پردازیم و با برگزاری کارگاه تخصصی آینده‌نگری به منظور مشخص کردن اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت، چشم‌اندازی از فناوری ترسیم می‌گردد.
◊ فاز 3- تدوین نقشه‌راه: در این فاز با تعیین گزینه‌های فناورانه به تحلیل متقابل فناوری و اثرات آن و تحلیل هزینه-فایده و تامین مالی پرداخته می‌شود؛ سپس با برگزاری کارگاه‌های تخصصی به شناسایی موانع و اولویت‌بندی فناوری‌ها، سیاست‌ها و زمان‌بندی‌های مورد نیاز می‌پردازیم. پس از تدوین نقشه‌راه اولیه با کسب اتفاق نظر نهایی خبرگان و ذینفعان کلیدی بر روی نقشه‌راه سند نهایی نقشه‌راه ارائه می‌گردد.
◊ فاز 4- شیوه نظارت بر پیاده‌سازی و بازنگری نقشه‌راه: در این فاز با تعیین شیوه پیاده‌سازی نقشه‌راه و نحوه نظارت بر آن، برگزاری کارگاه‌های تخصصی به منظور ارزیابی میزان دستیابی به اهداف نقشه‌راه و بررسی روند جدید شیوه بازنگری نقشه‌راه تعیین می‌گردد.